Tìm hiểu VB: Câu cá mùa thu (Thu điếu) - Ngữ văn 11

CÂU CÁ MÙA THU

A – Mục tiêu Bài Học

1 – Cảm nhận được vẻ đẹp của cảnh thu vùng đồng bằng Bắc bộ và vẻ đẹp tâm hồn thi nhân.
2 – Thấy được tài năng thơ Nôm củaNguyễn Khuyến với bút pháp tả cảnh, tả tình điêu luyện.


I. Tìm hiểu chung:

1) Tác giả:

- Nguyễn Khuyến (sinh 1835 –mất 1909).
-Quê quán: xa Yên Đỗ, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam.
-Đỗ đầu cả 3 kì thi được gọi là Tam Nguyên Yên Đỗ.

® Ông là người tài năng, cốt cách thanh cao, có tấm lòng yêu nước thương dân và kiên quyết không hợp tác với chính quyền Pháp.
- Sáng tác gồm cả chữ Nôm lẫn chữ Hán , hiện còn trên 800 bài thơ, văn và câu đối.
-Nội dung sáng tác:
* Nói lên tình yêu đất nước, gia đình, bè bạn.
*Phản ánh cuộc sống của những con người khổ cực, chất phác.
*Châm biếm, đả kích thực dân và tầng lớp thống trị.

2) Tác phẩm:

a) Xuất xứ:“Câu cá mùa thu” nằm trong chùm thơ Thu, gồm 3 bài thất ngôn bát cú Đường luật bằng chữ Nôm.
b) Bố cục: 2 phần

- Cảnh thu.

- Tình thu

c) Đại ý: Sự cảm nhận và nghệ thuật gợi tả tinh tế của Nguyễn Khuyến về cảnh sắc mùa thu từ khung ao hẹp được mở ra nhiều hướng sinh động.
d) Chủ đề: Nói lên tình yêu thiên nhiên, đất nước, tâm trạng thời thế của tác giả .

II. Đọc hiểu Bài thơ:

1) Cảnh thu:

- Không khí mùa thu được gợi lên từ sự dịu nhẹ, thanh sơ của cảnh vật.
- Sắc màu thu: nước trong veo, sóng biếc, trời xanh ngắt.
- Đường nét thu uyển chuyển nhẹ nhàng” hơi gợn tí, khẽ đưa vèo, mây lơ lửng”.
-” lá vàng trước gió khẽ đưa vèo” màu vàng đâm ngang của chiếc lá thu bổng rơi giữa thảm xanh mướt, điệu của mùa thu, ao xanh, sóng xanh, bèo xanh, bờ xanh, tre xanh, trời xanh…® cái đẹp đẽ, tinh tế, sắc sảo của cảnh thu ở đây là cách pha màu của tác giả, với gam màu xanh rất điệu nghệ.

-“Ao thu lạnh lẽo… thuyền câu bé tẻo teo” ao thu nhỏ, chiếc thuyền cau theo đó cũng bé tẻo teo, dáng người cũng thu nhỏ lại như sự chờ đợi đang ẩn chứa trong tâm tư .

-“Ngõ trúc quanh co khách vắng teo” Không gian tĩnh: vắng người, vắng tiếng , tiếng cá đớp mồi càng tăng thêm sự yên ắng, tĩnh mịch,các chuyển động rất nhẹ, rất khẽ không đủ tạo âm thanh

® Tác giả hòa sắc tạo hình, tạo nét riêng của làng quê Bắc bộ, cái hồn dân dã được gợi lên từ khung ao hẹp, từ cánh bèo, từ ngõ trúc quanh co. Cảnh tu đẹp nhưng tĩnh lặng và đượm buồn.

2) Tình thu:

-Mượn chuyện câu cá để đón nhận trời thu, cảnh thu vào cõi lòng: cảnh vật vắng lặng, cõi lòng tĩnh yên nên cảm được độ trong veo của trời, nước,.. tiếng cá” đớp động dưới chân bèo” chứng tỏ tâm cảnh đang tĩnh lặng tuyệt đối cảm nhận về nỗi cô quạnh, uẩn khúc trong tâm hồn nhà thơ.
-Qua cảnh thu, người đọc cảm nhận ở Nguyễn Khuyến một tâm hồn gắn bó, tha thiết với thiên nhiên đất nước và một tấm lòng yêu nước thầm kín nhưng không kém phần sâu sắc.

III. Tổng kết:

-Về nội dung: Cảnh mang vẻ đẹp điển hình cho mùa thu ở thôn quê Bắc bộ nhưng cũng phảng phất nỗi buồn về thời thế của tác gia.
-Về nghệ thuật: Ngôn ngữ trong sáng, hình ảnh hiện thực, đậm đà chất dân tộc.


Chúc vui,......